အရိယာအဆင့္ဆင့္ ျဖစ္ေပၚပံု

• ♣☺ေတာသူမေလး☺♣

အရိယာျဖစ္ခါနီး စိတ္အစဥ္ ျဖစ္ေပၚပံု
၀ိပႆနာဘာ၀နာကို ၀ီရိယဓာတ္ခုိင္မာစြာျဖင့္ မေနမနား ၾကိဳးစားအားထုတ္သူသည္ ပြားမ်ားအားထုတ္ဖန္မ်ားလာေသာအခါ ၀ိပႆနာဉာဏ္မ်ား အဆင့္ဆင့္ တုိးတက္၍ ထက္ျမက္ရင့္သန္လာေလသည္။ ယင္းသို႔ ၀ိပႆနာဉာဏ္ ရင့္သန္မူကို အေၾကာင္းျပဳ၍ မဂ္ဉာဏ္(အရိယာ) ျဖစ္ခါနီးတြင္ ျဖစ္ေလ့ရွိေသာ (မဂ္ဉာဏ္၏ေရွ႕ေျပးစိတ္မ်ား) ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ထုိျဖစ္ေပၚလာေသာစိတ္မ်ားကား (ဘ၀ဂၤစလန၊ ဘ၀ဂၤုပေစၦဒ)၊ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္းစိတ္၊ ပရိကံ၊ ဥပစာ၊ အႏုလံု၊ ေဂါၾတဘူဟူေသာ ဥပစာရသမာဓိေဇာစိတ္(၀ိပႆနာဉာဏ္)တုိ႔ ျဖစ္သည္။ ထုိစိတ္မ်ားသည္ မဂ္ဉာဏ္၏ ေရွ႕ေျပးစိတ္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ထုိစိတ္မ်ားျဖစ္၍ ခ်ဳပ္ျပီးသည့္ေနာက္ မဂ္စိတ္တစ္ၾကိမ္ႏွင့္ ထုိမဂ္စိတ္၏အက်ိဳးျဖစ္ေသာ ဖုိလ္စိတ္ႏွစ္ၾကိမ္၊ သို႔မဟုတ္ သံုးၾကိမ္ ဆက္တုိက္ ျဖစ္ေပၚလာသည္။

မဂ္ဉာဏ္၏ ေရွ႕ေျပးစိတ္မ်ားအနက္ ပရိကံ၊ ဥပစာ၊ အႏုလံု ဟူေသာ ဥပစာရသမာဓိေဇာစိတ္(၀ိပႆနာဉာဏ္) မ်ားသည္ နိဗၺာန္ကို အာရုံမျပဳႏုိင္ေသး။ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱ လကၡဏာသံုးပါးအနက္ တစ္ပါးပါးကိုအာရုံျပဳသည္။ ေဂါၾတဘူစိတ္ကား နိဗၺာန္ကို အာရုံျပဳသည္။ ထုိေဂါၾတဘူစိတ္ျဖစ္ျပီးေနာက္ မဂ္စိတ္ျဖစ္သည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ပုထုဇဥ္အဆင့္ကိုလြန္၍ အရိယာအဆင့္သို႔ ေရာက္ရွိေလေတာ့သည္။

ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္
ေရွ႕၌ေဖာ္ျပခဲ့သည့္အတုိင္း ၀ိပႆနာဉာဏ္မ်ားျဖစ္ေပၚျပီးေနာက္ မဂ္စိတ္ ဖိုလ္စိတ္မ်ား ျဖစ္ရာတြင္ ေရွ႕ဦးစြာ ေသာတာပတၱိမဂ္စိတ္ႏွင့္ ေသာတာပတၱိဖိုလ္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာသည္။ အဆုိပါေသာတာပတၱိမဂ္စိတ္ႏွင့္ အတူတကြျဖစ္ေသာ ဉာဏ္ပညာကို ေသာတာပတၱိမဂ္ဉာဏ္ဟု ေခၚသည္။ ထုိေသာတာပတၱိမဂ္ဉာဏ္သည္ ဒုကၡ သစၥာကို ပိုင္းျခား၍ သိျခင္း(ပရိညာ)ကိစၥ၊ သမုဒယသစၥာကိုပယ္ျခင္း(ပဟာန)ကိစၥ၊ နိေရာဓသစၥာ(နိဗၺာန္)ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳျခင္း(သစၦိကိရိယာ) ကိစၥ၊ မဂၢသစၥာကို မိမိသႏၱာန္၌ ျဖစ္ေပၚလာေစျခင္း(ဘာ၀နာ) ကိစၥ၊ ထုိမဂ္ကိစၥေလးခ်က္ကို တျပိဳင္နက္ ျပီးေစႏုိင္သည္။

ဥပမာ - ဆီမီးသည္ မီးစာကိုေလာင္ျခင္း၊ အေမွာင္ကိုပယ္ခြင္းျခင္း၊ အလင္းေရာင္ကို ရရွိေစျခင္း၊ ဆီကို ကုန္ခန္းေစျခင္းဟူေသာကိစၥေလးခ်က္ကိုတျပိဳင္နက္ ျပီးေစႏုိင္သကဲ့သို႔ ျဖစ္ေပသည္။ ေသာတာပတၱိမဂ္ဉာဏ္သည္ အပါယ္သို႔ က်ေရာက္ေစတတ္ေသာ ေလာဘ ေဒါသ အစရွိေသာ အကုသိုလ္မ်ားကို ေဖာက္ခြဲဖ်က္ဆီးလုိက္ျပီး အပါယ္သံသရာဆင္းရဲဒုကၡပင္လယ္ၾကီးကို ခန္းေျခာက္သြားေစ၏။ အပါယ္တံခါးပိတ္၍ သဒၶါ သီလ စသည့္ အရိယာဥစၥာ(၇)ျဖာႏွင့္လည္း ျပည့္စံုသြား၏။ မိစၦာဒိ႒ိဟူေသာ လမ္းမွားကိုလည္း စြန္႔ပယ္၏။ အပါယ္ေဘးရန္အားလံုးကိုလည္း ျငိမ္းေအးေစ၏။ ျမတ္စြာဘုရား၏ ၾသရသအစစ္ သားေတာ္အျဖစ္သို႔ ေရာက္ေစ၏။ ထုိေသာတာပတၱိမဂ္ဉာဏ္ ဖုိလ္ဉာဏ္၏ ျပည့္စံုသူကို ေသာတာပန္ဟု ေခၚဆုိသည္။ မဂၢရွစ္ပါးဟူေသာ တရားေရယာဥ္သို႔ ေရာက္ရွိသူဟု ဆုိလုိသည္။

ေသာတာပန္ျဖစ္ျပီးသူသည္ သံေယာဇဥ္(၁၀)ပါးအနက္ သကၠာယ ဒိ႒ိ၊ ၀ိစိကိစၦာ၊ သီလဗၺတပရာမာသတုိ႔ကို အၾကြင္းမဲ့ ပယ္သတ္၍ အပါယ္သို႔ က်ေစႏုိင္သည့္ ကာမရာဂ၊ ပဋိယသံေယာဇဥ္ကို ပယ္သတ္ထားသူျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ရုပ္နာမ္ခႏၶာတုိ႔အေပၚ၌ အတၱဟု စြဲလမ္းထင္ျမင္မူ၊ ရတနာသံုးပါးစသည္တုိ႔၌ ယံုမွားသံသယျဖစ္မူ၊ ႏြား ေခြး စသည္တုိ႔၏ အေလ့အထမ်ားအတုိင္း က်င့္ၾကံအားထုတ္လွ်င္ ကိေလသာစင္ၾကယ္သည္ဟု မွားယြင္းစြာ ေတြးေခၚယံုၾကည္မူမ်ား မရွိေတာ့ေခ်။ ထုိ႔ျပင္ အပါယ္သို႔က်ေရာက္ေစနုိင္သည့္ ကာမရာဂ၊ ပဋိယ(ေဒါသ) သံေယာဇဥ္တုိ႔ကို ပတ္သတ္ျပီး ျဖစ္သည့္အတြက္ အပါယ္ဘံုသို႔လည္း မက်ေရာက္ေတာ့ေခ်။ သံသရာတြင္ အမ်ားဆံုးကာမသုဂတိဘံု၌ (၇) ဘ၀မွ်သာ က်င္လည္ရေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ အျခား အကုသိုလ္အၾကမ္းစာမ်ားကိုလည္း ပယ္ထားသျဖင့္ ဣႆာ(ကိုယ့္ထက္သာ မနာလုိျခင္း)၊ မစၦရိယ(မေပးရက္လုိ ႏွေျမာတြန္႔တုိျခင္း) တရားဆုိးမ်ားလည္း မျဖစ္ေတာ့ေခ်။

ထုိ႔ျပင္ ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္သည္ ငါးပါးသီလကို ခါး၀တ္ပုဆုိးကဲ့သို႔ ျမဲျမံစြာ ေစာင့္ထိန္းသည္၊ ပဥၥာနႏၱရိယကံကို မည္သည့္အခါမွ် မက်ဴးလြန္ ရဟန္းဘ၀ျဖင့္ ေနထုိင္သူျဖစ္လွ်င္ သာသနာေတာ္၌ သက္၀င္ယံုၾကည္မူ(သဒၶါ) ခုိင္ျမဲသည့္အတြက္ လူမထြက္ေတာ့ေခ်။ စင္စစ္ ေသာတာပန္သည္ အပါယ္တံခါးပိတ္၍ သုဂတိ ဘံုဘ၀သို႔သာ ဧကန္ ေရာက္ရွိမည္ျဖစ္ျပီး အထက္မဂ္ဖုိလ္ရဖုိ႔ရန္ ေသခ်ာေနျပီ ျဖစ္ေပသည္။

သကဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္
ေသာတာပန္ျဖစ္ျပီး သူသည္ မိမိရရွိထားျပီးေသာ မဂ္ဖုိလ္ႏွင့္ နိဗၺာန္တုိ႔ကို ဆင္ျခင္ပြားမ်ားျပီးေနာက္ ကာမရာဂ(ေလာဘ)ႏွင့္ ဗ်ာပါ၏(ေဒါသ)တုိ႔ကို က်ဲပါး ေစႏုိင္စြမ္းရွိသည့္ အထက္မဂ္ကိုရရွိရန္ ၀ိပႆနာတရားကိုပင္ ဆက္လက္အားထုတ္ရ၏။ ရုပ္နာမ္သခၤါရတုိ႔သည္ မျမဲ၊ ဆင္းရဲ၏၊ အတၱမဟုတ္ဟု ဉာဏ္ျဖင့္ အဖန္ဖန္ နင္းနယ္ၾကိတ္ေျခ၏။ ၀ိပႆနာ ဉာဏ္အဆင့္ဆင့္ကို ျဖစ္ေစလ်က္ ၀ိပႆနာလမ္းမွန္သို႔ သက္၀င္၏၊ ထုိသို႔ အားထုတ္ရင္း သခၤါရုေပကၡာဉာဏ္၏ အဆံုး၌ အႏုေလာမဉာဏ္ ေဂါၾတဘူဉာဏ္ျဖစ္၍ ေဂါၾတဘူဉာဏ္ခ်ဳပ္သည္ႏွင့္ မေရွးမေႏွာင္းတြင္ သကဒါဂါမိမဂ္စိတ္၊ ဖိုလ္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေလသည္။

ထုိသကဒါဂါမ္ မဂ္စိတ္ျဖစ္ခုိက္၌ သကဒါဂါမိမဂၢ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္၊ သကဒါဂါမိဖိုလ္စိတ္ျဖစ္ေပၚ လာခ်ိန္မွစ၍ သကဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္ဟု ဆုိသည္။ လူ႔ဘံု လူ႔ဘ၀သုိ႔လာ၍ ပဋိသေႏၶတစ္ၾကိမ္သာေနသူ၊ ဘ၀သစ္ ထူေထာင္သည့္အေနျဖင့္ လူ႔ဘံု လူ႔ဘ၀သို႔ တစ္ၾကိမ္သာျပန္လာသူဟု ဆုိလုိသည္။ သို႔ရာတြင္ လူ႔ဘံုဘ၀၌ပင္ သကဒါဂါမိ ျဖစ္ျပီးေနာက္ ဆက္လက္၍ အနာဂါမ္၊ ရဟႏၱာျဖစ္၍ ပရိနိဗၺာန္ ၀င္စံသြားသူမ်ားလည္း ရွိႏုိင္ပါေသးသည္။

သကဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္သည္ ၾကမ္းတမ္းေသာ ကာမရာဂသံေယာဇဥ္ႏွင့္ ပဋိယသံေယာဇဥ္တုိ႔ကို ပယ္သတ္ႏုိင္၏။ သိမ္ေမြ႕ေသာ ကာမရာဂႏွင့္ ပဋိဃသံေယာဇဥ္ တုိ႔ကိုမူ မပယ္သတ္ႏုိင္ေသးေခ်။ သို႔ေသာ္ ထုိကာမရာဂႏွင့္ ပဋိဃတုိ႔ကား အပါယ္ဘံုသို႔ က်ေရာက္ေစႏိုင္သည့္ အစြမ္းသတၱိမရွိေတာ့ေပ၊ အပါယ္ဘံုသို႔ က်ေရာက္ေစႏုိင္သည့္ အကုသိုလ္အစြမ္းသတၱိမ်ားကို ေသာတာပတၱိ မဂ္ဉာဏ္ရစဥ္ကပင္ ပယ္သတ္ခဲ့ျပီး ျဖစ္ေပသည္။ သကဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္၌ ကာမရာဂ(ကာမဂုဏ္၌ တပ္မက္မူ)ႏွင့္ ပဋိယ(ျပစ္မွားမူ)တုိ႔ က်န္ရွိေနေသးေသာ္လည္း ပုထုဇဥ္မ်ားကဲ့သို႔ အၾကိမ္ၾကိမ္အဖန္ဖန္မျဖစ္၊ ျဖစ္ျပန္လွ်င္လည္း ျပင္းျပင္းျပျပမျဖစ္၊ ရံဖန္ရံခါ၌သာ ျဖစ္ေတာ့သည္။ ျဖစ္သည့္အခါတြင္လည္း ပုထုဇဥ္မ်ားကဲ့သို႔ ႏြားသုိးၾကိဳးျပတ္ ႏြားငတ္ေရက် ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္း မျဖစ္ေတာ့ေခ်။ သကဒါဂါမ္ ပုဂၢိဳလ္၌ရွိေနေသးေသာ ကိေလသာမ်ားသည္ ပါးလႊာေသာ ယင္၏ေတာင္ပံႏွင့္ က်ဲပါးေသာ တိမ္လႊာတုိ႔ကဲ့သို႔ အင္အားနည္းပါးေသာ ကိေလသာမ်ားသာ ျဖစ္သည္။

အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္
သကဒါဂါမ္ျဖစ္ျပီးသူသည္ မိမိရရွိထားျပီးေသာ မဂ္ဖုိလ္ႏွင့္ နိဗၺာန္တုိ႔ကို ဆင္ျခင္ပြားမ်ားျပီးေနာက္ ေရွ႕သကဒါဂါမိမဂ္ျဖင့္ က်ဲပါးေအာင္ ျပဳလုပ္ခဲ့ျပီးေသာ ကာမရာဂႏွင့္ ပဋိဃသံေယာဇဥ္တုိ႔ကိုပင္ အၾကြင္းမဲ့ ပယ္သတ္ႏုိင္ရန္ အထက္အနာဂါမိ မဂ္ဉာဏ္ရဖုိ႔အတြက္ ၀ိပႆနာကိုပင္ ဆက္လက္၍ အားထုတ္ရသည္။ ရုပ္နာမ္သခၤါရတုိ႔ကို မျမဲ၊ ဆင္းရဲ၏၊ အတၱမဟုတ္ဟု ဉာဏ္ျဖင့္ အဖန္ဖန္ နင္းနယ္၊ ၾကိတ္ေျခ၏။ ၀ိပႆနာဉာဏ္အဆင့္ကို ျဖစ္ေစလ်က္ ၀ိပႆနာ လမ္းမွန္သို႔ သက္၀င္၏။ ထုိသို႔ အားထုတ္ေသာအခါ သခၤါရုေပကၡာဉာဏ္၏အဆံုး၌ အႏုေလာမဉာဏ္၊ ေဂါၾတဘူဉာဏ္တုိ႔ျဖစ္၍ ေဂါၾတဘူဉာဏ္ ခ်ဳပ္သည္ႏွင့္ မေရွးမေႏွာင္းတြင္ အနာဂါမိ မဂ္ ဖုိလ္ စိတ္မ်ားျဖစ္ေပၚလာသည္။ ထုိအနာဂါမိဖုိလ္စိတ္ႏွင့္ ျပည့္စံုသူကို အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္ဟု ေခၚသည္။ ကာမဘံု၌ ျပန္၍ မျဖစ္ေတာ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္ဟုဆိုလိုသည္။ သို႔ေသာ္ ရူပဘံု၊ အရူပဘံုတုိ႔၌ကား ျဖစ္ႏုိင္ေသးသည္။

အနာဂမ္ျဖစ္ျပီးသူသည္ ကာမဂုဏ္တုိ႔၌တပ္မက္မူ(ကာမရာဂ)ႏွင့္ ပ်က္စီးေစလုိမူ၊ စိတ္ဆုိးအမ်က္ထြက္မူ (ဗ်ာပါဒ၊ ေဒါသ)တုိ႔ကို အၾကြင္းမဲ့ ပယ္သတ္ႏုိင္သည့္အတြက္ ကာမ(၁၁)ဘံု၌ ဘ၀အသစ္မျဖစ္ေတာ့ေခ်။ အနာဂါမ္တုိ႔မည္သည္ ကာမစၦႏၵ(ကာမဂုဏ္၌ေတာင့္တမူ)၊ ဗ်ာပါဒ (ပ်က္စီးေစလုိမူ)၊ ေဒါသ(စိတ္ဆုိးအမ်က္ထြက္မူ)၊ ကုကၠဳစၥ(ေနာင္တပူပန္မူ)၊ မိစၦာသကၤပၸ(မွားယြင္းၾကံစည္မူ)၊ ပိသုဏ၀ါစာ(ေခ်ာပစ္ကုန္းတုိက္မူ)၊ ဖရုသ၀ါစာ(ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္း ေျပာဆုိမူ)တို႔ မရွိေတာ့ေခ်။ ထုိ႔ျပင္ လက္၀တ္လက္စားတန္ဆာမ်ား ဆင္ယင္ျခင္း၊ အေတြ႕အထိ(ေဖာ႒ဗာရုံ)ကို သာယာျခင္းလည္း မရွိေတာ့ေပ။

ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္
ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္အနာဂါမ္ျဖစ္ျပီးသူသည္ မိမိရရွိထားေသာ မဂ္ ဖုိလ္ နိဗၺာန္တုိ႔ကို ဆင္ျခင္ပြားမ်ားျပီးေနာက္ ရူပရာဂ(ရူပဘ၀ကို တပ္မက္တြယ္တာမူ) အရူပရာဂ(အရူပဘ၀ကို တပ္မက္တြယ္တာမူ၊ မာန(ေထာင္လႊားမူ)၊ ဥဒၶစၥ(ပ်ံ႕လြင့္မူ)၊ အ၀ိဇၨာတုိ႔ကို အၾကြင္းမဲ့ ပယ္သတ္ႏုိင္သည့္ အရဟတၱမဂ္ကို ရရွိရန္အတြက္ ဆက္လက္၍ ၀ိပႆနာ တရားကိုပင္ အားထုတ္သည္၊ ရုပ္နာမ္သခၤါရတုိ႔ကို မျမဲ၊ ဆင္းရဲ၏၊ အတၱမဟုတ္ဟု ဉာဏ္ျဖင့္ အဖန္ဖန္နင္းနယ္ၾကိတ္ေျခ၏။ ၀ိပႆနာဉာဏ္အဆင့္ဆင့္ကို ျဖစ္ေစလ်က္ ၀ိပႆနာလမ္းမွန္သို႔ သက္၀င္ႏုိင္၏။ ထုိသို႔ အားထုတ္ေသာအခါ ေရွးနည္းတူ သခၤါရုေပကၡာဉာဏ္၏အဆံုး၌ အႏုေလာမဉာဏ္၊ ေဂါၾတဘူဉာဏ္တုိ႔ျဖစ္၍ ေဂါၾတဘူဉာဏ္ခ်ဳပ္သည္ႏွင့္ မေရွးမေႏွာင္းတြင္ အရဟတၱမဂ္စိတ္ ဖုိလ္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေလသည္။ ဤအရဟတၱဖုိလ္စိတ္ ျဖစ္သည္မွစ၍ ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္ဟု ေခၚဆုိသည္။ ကိေလသာအာသေ၀ါတရားမ်ား ကုန္ခန္းျပီးသူ၊ သံသရာဘ၀ဇာတ္အဆံုးသို႔ ေရာက္သူ၊ ေလာကတြင္ ပူေဇာ္အထူးကို ခံယူထုိက္သူဟု ဆုိလုိသည္။

ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္သည္ ေအာက္မဂ္သံုးပါးျဖင့္ မပယ္သတ္ရေသးသည့္ အကုသုိလ္အၾကြင္းအက်န္ မွန္သမွ်ကို အရဟတၱမဂ္ ဉာဏ္အခုိက္၌ပင္ ပယ္သတ္သည္။ သံသရာဘ၀ဇာတ္သိမး္၍ ခႏၶာ၀န္ျငိမ္းကာ (၃၁)ဘံုမွ လြတ္ေျမာက္သူျဖစ္သည္၊ မည္သည့္ အာရုံႏွင့္ ေတြ႕ၾကံဳရေစကာမူ တုန္လူပ္ေခ်ာက္ခ်ားျခင္းမရွိ၊ ၀မ္းသာ၀မ္းနည္းျခင္းမရွိ၊ ပကတိျငိမ္သက္သည့္ ဥေပကၡာသေဘာသာ ျဖစ္ေတာ့သည္။ ပစၥည္းလာဘ္လာဘ၊ အေျခြအရံ အသင္းအပင္းေက်ာ္ေစာသတင္း၊ ခ်ီးက်ဴးျခင္း စသည္တုိ႔ကို သာယာမူမျဖစ္ေတာ့ေပ။ မည္သည့္ ေလာကဓံႏွင့္ ေတြ႕ၾကံဳရသည္ျဖစ္ေစ၊ ၀မ္းနည္း၀မ္းသာျခင္းမရွိ၊ တုန္လူပ္ျခင္းမရွိ၊ ပကတိ ျငိမ္သက္လ်က္ ရွိေပသည္။ ထူးျခားခ်က္မွာ မိမိရရွိသည့္ တရားထူးကို အျခားသတၱ၀ါတုိ႔အားလည္း ရရွိေစခ်င္သည့္ စိတ္ထားရွိျခင္း၊ မိမိရဟႏၱာျဖစ္ေၾကာင္း အျခားသူတို႔အား မေျပာၾကားလုိျခင္းတုိ႔ ျဖစ္သည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

Posted in: ဘာသာေရး